اهميت تقسيم درست ارث

اهميت تقسيم درست ارث

مقدمه:
یکی از مسائل حقوقی که افراد جامعه با آن درارتباط هستند بحث ارث و میزان سهم‌الارثی است که بنابه شرایط سهم هر وارث متفاوت است.
قرآن‌ کریم به عنوان یک کتاب کامل و جامع همه مسائل مربوط به زندگی آدمی را بی کم و کاست در خود منعکس کرده است و در این رهگذر از بحث ارث هم غافل نمانده است که اگر براساس حکم قرآن در رابطه با ارث عمل شود از بسیاری اختلافات که بین خانواده‌ها به‌خاطر ارث ایجاد می‌شود، ممانعت خواهد شد و از تراکم ثروت در دست برخی از افراد جلوگیری خواهد شد.

اهمیت این موضوع چنان است که خداوند تعیین ارث را به فرشته‌ای مقرب یا پیامبری مرسل واگذارنکرد، بلکه موضوع تقسیم ارث را شخصاً به عهده گرفت و حق هر حق‌داری را به او داد و برخلاف بقیه احکام مثل نماز، زکات، حج و … که مجمل بیان شده بحث ارث را شفاف و واضح بیان کرده است و سهم هر فرد را بیان می کند.
بر هر انسان مسلمان لازم است تا نسبت به مسایل تقسیم ارث شناخت و آگاهی داشته باشد پیامبر خدا فرمودند: علم میراث را یاد بگیرید و تعلیم دهید که آن نصف علم است اما متاسفانه امروزه مردم دچار غفلت هستند و به آن اهمیت نمی دهند در حالی که پیامبر فرمودند: علم میراث نخستین علمی است که به فراموشی سپرده می شود و اولین علمی است که از بین امت برداشته خواهد شد.

اهميت تقسيم درست ارث:

از‌جمله اموری که بر اهميت تقسيم درست ارث دلالت دارند، عبارت‌اند از:

1. ثواب و پاداش

” لْكَ حُدُودُ اللَّهِ ۚ وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا ۚ وَذَٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ “

خداوند بعد از آیاتی که پیرامون تقسیم ارث بیان نموده می فرماید این ها حدود و مرزهای خدا هستند کسی که از دستورات خدا و رسولش پیروی نمایند خداوند آن ها را وارد بهشتی می کند که نهرهایی از زیر آن جاری هستند و برای همیشه در آنجا خواهد ماند و این رستگاری بزرگ است.

2.پرهیز از ضایع کردن حق وارثان

” وَآتُوا الْيَتَامَىٰ أَمْوَالَهُمْ ۖ وَلَا تَتَبَدَّلُوا الْخَبِيثَ بِالطَّيِّبِ ۖ وَلَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَهُمْ إِلَىٰ أَمْوَالِكُمْ ۚ إِنَّهُ كَانَ حُوبًا كَبِيرًا “

خداوند بعد از توصیه به دادن مال یتیم می فرماید مال حرام که حق خوری از یتیم باشد را با مال حلال که از خودتان است عوض نکنید و حق یتیم را نخورید که گناهی بسیار بزرگ است.

3.هشدار به جهنمی بودن کسانی که ارث را درست تقسیم نمی کنند،

در رابطه با اهميت تقسيم درست ارث میتوان به آیه ی زیر اشاره کرد:

” وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِيهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُهِينٌ “

خداوند در پایان آیات تقسیم ارث می فرماید کسی که از حدود خدا تجاوز کند و دستورات او را پیروی نکند برای همیشه در جهنم خواهد ماند و عذابی دردناک در انتظار او است.

4.کیفر تجاوز به مال یتیم را خوردن آتش و داخل شدن در جهنم بیان می‌کند و این عاقبت کسی است که هرگونه تصرف غاصبانه ای در اموال یتیم بکند.

” إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَىٰ ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا “

5.حق ‌الناس در منابع و متون اسلامی، چه در قرآن و چه در احادیث و کتب فقهی جایگاه خاصی دارد.

اقامه عدل و برقراری عدالت اجتماعی و ادای حقوق الناس یکی از عمده‌ترین اهداف بعثت پیامبران است.

قرآن کریم در آیات بسیاری مؤمنان را دعوت به احترام به حقوق مردم نموده است چنان‌که در آیه ۲۹ سوره نساء می‌فرماید:

” يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ ” : ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید اموال یکدیگر را از طرق نامشروع و غلط و باطل نخورید» یعنی؛ هرگونه تصرف در مال دیگری که بدون حق و بدون مجوز بوده باشد ممنوع شناخته شده است.

” وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْیَتِیمِ إِلَّا بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ حَتَّىٰ یَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَأَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کَانَ مَسْئُولًا ” : و هرگز به مال یتیم نزدیک نشوید مگر آنکه راه خیر و طریق بهتری (به نفع یتیم) منظور دارید آیه شریفه ۳۴ سوره اسراء
در روایتی آماده که ادای حق‌الناس را از حق‌الله مهم‌تر دانسته و می‌فرماید: ” جَعلَ الله سُبحانه حُقوقُ عبادِهِ مُقدّمةً علَی حُقُوقهِ فَمنْ قامَ بِحقُوقُ عبادالله کانَ ذلک مۆدّیاً الی القیامِ بِحقوقِ الله؛ خداوند حقوق بندگانش را مقدم بر حقوق خود قرار داده و کسی‌که حقوق بندگانش را رعایت کند حقوق الهی را نیز رعایت خواهد کرد».

6. برقراری صله رحم

در آموزه های اسلامی برای وصل کردن صله رحم تاکیدات زیادی شده است از این روی لازم است تا از هر طریق شده برای ایجاد روابط خویشاوندی بکوشیم قطعا تقسیم عادلانه ارث در این زمینه کمک شایانی خواهد کرد.

7. از بین بردن اختلاف طبقاتی

در برخی ادیان هرگاه پدر خانواده فوت می کرد تمام اموال او به فرزند بزرگ می رسید وبقیه از ارث محروم بودند این سبب شده بود تا

برخی در اوج ثروت باشند و برخی با فقر دست و پنجه نرم کنند اما اسلام ارث را تقسیم می کند تا همه در اموال پدر شریک باشند و از آن استفاده نمایند.

مراحل استفاده از اموال میت:

ارث مالي است كه از شخص متوفّا مانده است، بنابراين، بعد از مردن باید نخست مخارج کفن و دفن داده شود و آنچه بعد از آن بماند با آن قرضها(شخصی، شرعی مثل زکات) داده شود چه وصیت کرده باشد و چه نکرده باشد و قرض بر وصیت مقدم است اگر مقروض نبود و یا بعد از ادای آن مبلغی باقی ماند باید دید که آیا شخص قبل از مرگش وصیت کرده است یا خیر؟ اگر وصیت کرده باشد تا یک سوم باقیمانده قابل اجرا است و اگر وصیت نکرده باشد و یا وصیت کرده باشد و مبلغی بعد از آن باقی بماند حق وارثان است و هر کس باید سهم خود را طبق تقسیم شریعت دریافت کند.

موانع ارث: برای اینکه مال به افراد بیگانه و نامناسب نرسد برخی افراد به وسیله یکی از این اسباب، از ارث محروم می گردند.

١-کفر (اختلاف دین)

کافر از مسلمان ارث نمی‌برد، امّا مسلمان از کافر ارث می‌برد.

٢- قتل:

هر‌گاه کسی مورّث خود را بکشد، از ارث او محروم می‌شود محرومیت از ارث، نوعی تنبیه و مجازات برای قاتل در نظر گرفته شده است. دیگر آنکه منع از ارث نوعی اقدام پیشگیرانه از جرم قتل نیز هست، رسول خدا صلي الله عليه واله و سلم می فرمایند : هرکس ديگري را بکشد، ارث نمي برد. اگر چه مقتول وارثي جز قاتل نداشته باشد و اگرچه (مقتول) فرزند او يا پدرش باشد.

3. اختلاف دار

یعنی اگر یک کافر در سرزمین اسلامی بود و کافری دیگر در سرزمین کفار، یکی از این دو فوت کرد دیگری از او ارث نمی برد.

4.برده بودن

انسانی که غلام و برده دیگری است از مولا و آقای خود ارث نمی برد.

فلسفه تفاوت سهم الارث مرد و زن

يكي از برنامه‌هاي حياتي بشر كه براي حفظ نظام اجتماعي ضروري است، جريان ارث است و اگر در توزيع بعضي از سهام، تبعيض و يا ترجيح وجود دارد، با بررسي عميق و تدبّر كافي تا حدودي مصالح آن آشكار خواهد شد.

چرا سهم‌الارث مرد دو برابر زن است؟

به دلیل این که مخارج و احتیاجات مالى مرد بیشتر از زن است (نفقه، مهریه، جهاد و … بر عهده مرد است.) اسلام سهم الارث مرد را بیشتر از زن قرار داده تا طبق اصل (تقسیم مال بر اساس حاجت) تعادلى میان درآمد و مخارج آنها برقرار گردد.
علاوه بر این ها تنها معیار برتری میان انسان ها از نگاه شریعت تقوا است ” إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ : هر کس ( مرد یا زن)پرهیزگار تر باشد در نزد خدا مقرب تر است.

اهميت تقسيم درست ارث متفرقه

فرزند خوانده از پدر خوانده ارث نمی برد و اگر خانواده ای کودکی را به فرزندی گرفتند این کودک از این خانواده ارث نمی برد.
بیماری که در بیماری فوت کند نمی تواند طلب هایش را ببخشد و اگر از شخصی طلبکار بود و بخشید بخشیده نمی شود ولی اگر همه ورثه معاف کنند معاف می گردد به شرطی که همه بالغ باشند اگر غیر وارث را از طلبش معاف کرد هرچه بیشتر از یک سوم باشد معاف نمی گردد .

عموماً خانم ها هنگام مرگ مهریه شان را معاف می کنند که این درست نیست مهریه زن هم جزو قرض ها است که بعد از کفن و دفن باید داده شود.
شخص می تواند تا یک سوم اموال خود را به کسی وصیت نماید. رسول خدا صلي الله عليه واله می فرمایند :خداي متعال يک سوم اموال شما را در هنگام وفاتتان به شما صدقه داده است تا بدين وسيله بر اعمال شما بيفزايد.
استفاده از ارث قبل از تقسیم آن جایز نیست چون مال مربوط به همه ورثه است و دادن حق دیگران به کسی مثل این است که ما را دزدی کنید و صدقه کنید و باید همه مال بین ورثه تقسیم شود و هر کس خواست چیزی در حد توان و مطابق شرع انفاق کند حتی نباید از وارثان در اینگونه موارد اجازه گرفت چون ظاهرا اجازه می‌دهند اما از ته دل راضی نیستند.

اهميت تقسيم درست ارث سخن پايانی 

دو مسئله چنان با اهمیت هستند که خداوند متعال آنها را به نحوی کامل مورد تدقیق و تفسیر قرار داده است یکی توحید و دیگری میراث که در قرآن با وضاحت کامل بیان شده است حکمت این تعیین الهی در این است که حفظ نظام هستی و دایره انسانیت به دور محور ایمان و یکتاپرستی می‌چرخد و بدون آن شرک و کفر مجال بالیدن پیدا می‌کند دومین مورد در نظام حکیمانه خداوند متعال که سبب نظم و آرامش در میان خانواده‌ها و اجتماعات نیز می‌گردد میراث است بدون تبیین میراث ایمان در تزلزل قرار خواهد گرفت و نهایتاً انسان را در مصیبت باطنی و ظاهری می‌اندازد اما متاسفانه در برخی مناطق ما این مسئله اصلاً مورد رسیدگی قرار نمی‌گیرد .

به طور مثال در یک منطقه زن را مساوی با مرد میراث می‌دهند و در منطقه دیگر اصلاً از میراث زن خبری نیست و مشکلات دیگری که پرداختن به جزئیات آن مقدور نیست طفلی می میرد اما تحقیق نمی کنیم که آیا این میراث دارد یا نه یا طفل در شکم است و پدرش می میرد نمی دانیم این طفل ارث می برد یا نه؟ و غیره و ما از پیامدهای مسئله میراث که اگر درست و به جا تقسیم نشوند و به صاحبانش نرسند غافلیم به همین دلیل است که احتمال می‌رود دارایی مالی برخی مردم حرام باشد مگر کسانی که ارث را به درستی تقسیم کرده اند و یا خودشان به کسب و کار پرداخته اند و مستقیماً از ثمرات کوشش خودشان ارتزاق می نمایند.

هر نوع سوالی در رابطه با موضوع ارث دارید را میتوانید در پایین همین مقاله عنوان کنید و پاسخ آن در کوتاهترین زمان توسط اساتید مجرب حوزه ی علمیه خواجه عزیز الله تربت جام ارائه میشود.